Torna Fort | तोरणा किल्ला

तोरणा किल्ल्याची माहिती | Information of Torna Fort

(Torna Fort) तोरणा किल्ला, ज्याला प्रचंडगड किंवा द ईगल्स नेस्ट असेही म्हणतात, हा सह्याद्री पर्वत रांगेतील समुद्रसपाटीपासून 1400 मीटर उंचीवर असलेला एक लोकप्रिय डोंगरी किल्ला आहे. हा पुणे जिल्ह्यातील सर्वात उंच डोंगरी किल्ला मानला जातो. तोरणा हा छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६४६ मध्ये जिंकलेला पहिला किल्ला होता ज्यामुळे मराठा साम्राज्याची स्थापना झाली.

तोरणा किल्ल्याचा इतिहास | History of Torna Fort

हा किल्ला शिवाजी महाराजांनी किशोरवयात जिंकला आणि मराठा साम्राज्याचा पाया घातला. त्यामुळे तोरणा हा महाराष्ट्रीयनांसाठी खास किल्ला बनतो. तोरणा हा सुव्यवस्थित किल्ला आहे. आजही हा किल्ला ट्रेकर्ससाठी अवघड मानला जातो. हे महाराष्ट्राच्या आणि मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील सर्वात महत्वाचे लष्करी संरचनेपैकी एक आहे.

या किल्ल्याची तटबंदी आणि प्रवेशद्वार सुस्थितीत आहेत. भिंती अर्धवर्तुळाकार आहेत. गडावरील मंदिरांना भेट देता येते जी अजूनही कार्यरत आहेत आणि भक्त नियमितपणे तेथे भेट देतात.

किल्ला त्याच्या प्रचंड परिसरामुळे प्रचंडगड म्हणूनही प्रसिद्ध आहे. या किल्ल्याचे उगमस्थान माहीत नाही. तथापि, आख्यायिका सांगते की ते १३ व्या शतकात शिवपंथाने बांधले होते जे हिंदू देव शिवाचे अनुयायी होते.

१४४० ते १४८६ पर्यंत मलिक अहमद या बहमनी शासकाने या किल्ल्याचा ताबा घेतला. नंतरच्या काळात निजामशहाने राज्य केले. १६४६ मध्ये शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला आदिलशहाकडून आपल्या ताब्यात आणला आणि तो मराठा साम्राज्यात आला. नंतर त्याला तोरणा असे नाव दिले. तोरणा किल्ल्यात त्यांनीच काही नवीन वास्तू बांधल्या.

आग्र्याहून त्यांची मोठी सुटका आजही मराठा इतिहासात स्मरणात आहे. संभाजी महाराजांच्या नंतर मुघलांनी हा किल्ला मराठ्यांकडून ताब्यात घेतला. तथापि, शंकराजी नारायण सचिव यांच्या सामरिक प्रयत्नांनी शूर मराठा योद्ध्यांनी किल्ला यशस्वीपणे परत मिळवला.

१७०४ मध्ये औरंगजेबाने तोरणा किल्ला पुन्हा ताब्यात घेतला आणि त्या“फुतुलगैब” किंवा “दैवी विजय” असे नाव दिले. औरंगजेब, सरनोबत यांच्या ताब्यानंतर चार वर्षांच्या आत नागोजी कोकाटे यांनी हा किल्ला मराठा साम्राज्याखाली आणला हे आणखीनच आश्चर्यकारक आहे.

पुरंदरच्या तहात शिवाजी महाराजांना अनेक किल्ले द्यावे लागले तरी तोरणा त्यांच्याकडेच राहिला.

तोरणा किल्ल्याची भौगोलिक माहिती | Geographic information of Torna Fort

तोरणा किल्ला पर्वत, गुंजवणी आणि पानशेत सारख्या तलावांनी आणि काही धबधब्यांनी देखील वेढलेला आहे. या किल्ल्यातील अर्ध्या रस्त्यात सुंदर कुरणांचा समावेश आहे आणि उरलेल्या अर्ध्या भागात दगडी कोरीव पायऱ्या आहेत ज्यांची रचना अप्रतिम आहे. तोरणा हा किल्ला पुणे शहरापासून ५२ किमी अंतरावर असून ट्रेकिंगच्या शौकिनांसाठी हा एक मध्यम अवघड ट्रेक आहे.

हवामान | The weather

तोरणा गडाच्या प्रदेशात वर्षभर उष्ण-अर्ध शुष्क हवामान असते त्याचप्रमाणे सरासरी तापमान 19 ते 33 अंश सेल्सिअस असते.

तोरणा किल्ल्यावर बघण्यासाठी काही गोष्टी | Some things to see at the Torna Fort

किल्ला भव्य आहे आणि स्वच्छ दिवशी राजगड, रायगड, सिंहगड, लिंगाणा किल्ले किल्ल्यावरून सहज पाहता येतात. अंदाजे किल्ल्याची सफर पूर्ण करण्यासाठी ३ तास लागतात. गडावरील पाहण्यासारखी ठिकाणे-

• मेहनगाई देवीचे मंदिर
• तोरणजाई देवीचे मंदिर
• माळ आणि सफेली बुरुज
• बुधला माची
• बिनी दरवाजा
• कोठी दरवाजा
• हनुमान बुरुज
• कोकण दरवाजा
• झुंजार माची

जवळचे पर्यटन स्थळे | Nearby tourist attractions

पर्यटन स्थळे	अंतर
राजगड किल्ला	१२.१ किमी
सिंहगड किल्ला	४१.२ किमी
गुंजवणी धरण	२.९ किमी
पाबे घाट व्ह्यूइंग पॉइंट	१५ किमी
मढे घाट धबधबा	१४.२ किमी
लिंगाणा किल्ला	१८ किमी

See more Forts and places…

Author Profile

Sayali MogalTraveler

Hey, I'm Sayali Mogal. I have done many courses in different fields . I love to visit historical places and like to know more about that places.

Latest entries

• FortsJanuary 19, 2023Lohagad Fort, Pune, Maharashtra
• FortsJanuary 10, 2023Purandar Fort, Pune | पुरंदर किल्ला, पुणे
• FortsDecember 24, 2022Kandhar Fort – Nanded | कंधार किल्ला – नांदेड
• FortsNovember 26, 2022Daulatabad Fort (Devgiri) | दौलताबाद (देवगीरी) किल्ला – औरंगाबाद