सिंहगड (कोंढाणा) किल्ला

सिंहगड किल्ल्याची माहिती | Information of Sinhgad Fort

सिंहगड हा पुणे शहराच्या नैऋत्येस सब्याद्रीच्या भुलेश्वर पर्वतरांगांमधील एक डोंगरी किल्ला आहे. मुळात कोंडाणा म्हणून ओळखले जाते.

सिंहगड किल्ल्याचा इतिहास | History of Sinhgad Fort

सिंहगडाचा डोंगरी किल्ला मोटारीच्या रस्त्याने जाता येतो. किल्ल्याला ईशान्य आणि आग्नेय दिशेला प्रत्येकी एक असे दोन दरवाजे आहेत. किल्ल्यावर तानाजी मालुसरे आणि राजाराम महाराज यांच्या दोन समाधी, लोकमान्य बाळगंगाधर टिळकांचे स्मारक आणि एक मंदिर आहे.

1340 मध्ये मुहम्मद बिन तुघलकाने महाराष्ट्रावर केलेले पहिले आक्रमण यासारख्या अनेक पौराणिक घटना या किल्ल्याने पाहिल्या आहेत ज्यात नाग नाईक नावाच्या स्थानिक सरदारांनी तुघलकांविरुद्ध आपल्या किल्ल्याचे रक्षण करण्यासाठी दीर्घकाळ पराक्रमाने लढा दिला.

हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराज (मराठा साम्राज्याचे संस्थापक) यांनी जिंकला होता. तथापि, कालांतराने, 1655 मध्ये पुरंदरच्या तहानुसार त्यांना कोंढाणा मुघलांना शरण जावे लागले. तरीही, शिवाजी महाराज त्यांचा कोंढाणा किल्ला परत मिळविण्यासाठी दृढनिश्चयी होते आणि त्यांनी मुघलांशी एक दुष्ट लढाई सुरू केली.

या लढाईत तानाजी मालुसरे जो एक प्रमुख आणि विश्वासू सेनापती होता त्याने रात्रीच्या वेळी किल्ल्यावरील खडी चढून किल्ल्यावर हल्ला केला. मराठा साम्राज्याच्या शूर योद्ध्यांनी किल्ल्यावर हल्ला करून किल्ला परत जिंकला पण तानाजी मालुसरे यांना प्राण गमवावे लागले. या घटनेनंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी या किल्ल्याचे नामकरण ‘सिंहगड’ केले, अशी आख्यायिका आहे. जरी ऐतिहासिकदृष्ट्या ते खरे नाही. मराठे आणि मुघल यांच्यात झालेल्या सिंहगडाच्या लढाईचे आजही महाराष्ट्राच्या मौखिक परंपरेतून मराठा योद्धे आणि सुभेदार तानाजी मालुसरे यांच्या शौर्याचे कथन केले जाते. १८ व्या शतकाच्या पूर्वार्धात पुण्याच्या परिसरात पेशव्यांच्या उदयापर्यंत मुघल मराठ्यांकडून हा किल्ला पुन्हा जिंकण्याचा प्रयत्न करत होते. 1818 मध्ये मराठा राजवट संपेपर्यंत आणि भारतात इंग्रजी राजवटीचा उदय होईपर्यंत सिंहगड मराठा साम्राज्याकडेच राहिला.

सिंहगड किल्ल्याची भौगोलिक माहिती | Geographic information of Sinhgad Fort

हा किल्ला समुद्रसपाटीपासून १,३१२ मीटर उंचीवर असून सह्याद्री पर्वतरांगांच्या भुलेश्वर रांगेत आहे. याला तीव्र उतार आहेत. या किल्ल्यावर आता रस्त्याने सहज जाता येते.

हवामान | The weather

या प्रदेशात वर्षभर उष्ण-अर्ध शुष्क हवामान असते आणि सरासरी तापमान 19 ते 33 अंश सेल्सिअस असते. त्याच प्रमाणे एप्रिल आणि मे हे या प्रदेशातील सर्वात उष्ण महिने आहेत जेव्हा तापमान 42 अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते. हिवाळा अत्यंत थंड असतो. येथे रात्रीचे तापमान 10 अंश सेल्सिअसपर्यंत जाऊ शकते, परंतु दिवसाचे सरासरी तापमान सुमारे 26 अंश सेल्सिअस असते. प्रदेशात वार्षिक पर्जन्यमान सुमारे 763 मिमी आहे.

सिंहगड किल्ल्यावर बघण्यासाठी काही गोष्टी | Some things to see at the Sinhgad fort

गडाच्या माथ्यावर जाण्यासाठी दोन मार्ग आहेत. एक म्हणजे ट्रेकिंग ज्यात चढण्यासाठी 1-2 तास लागतात आणि व्यक्तीच्या वेगानुसार उतरण्यासाठी 1-2 तास लागतात. दुसरा पर्याय म्हणजे स्वतःच्या वाहनाने किल्ल्याच्या माथ्यावर पोहोचणे, ज्यासाठी २०-३० मिनिटे लागतात. गडावरील खालील ठिकाणांना भेट देता येते.

• कल्याण दरवाजा
• पुणे दरवाजा
• तानाजी मालुसरे यांची समाधी
• हनुमान मंदिर
• कड्याला ‘काडे लोट’ म्हणून ओळखले जाते.
• लोकमान्य टिळकांचे स्मारक
• छत्रपती राजाराम महाराजांची ‘समाधी’.

जवळचे पर्यटन स्थळे | Nearby tourist attractions

सिंहगड जवळ खालील पर्यटन आकर्षणे आहेत,

पर्यटन स्थळे	अंतर
कृष्णाई वॉटर पार्क	9.1 किमी
खडकवासला धरण	16 किमी
इस्कॉन मंदिर	29 किमी

See more Forts and places…

Author Profile

Pratik Khose

Exploring and learning about the most fascinating historical sites and monuments has always piqued my interest. The stories behind these incredible landmarks are not just fascinating but inspiring as well. Seems like you too are fascinated by these stories and structures the reason you have landed here : ) So come along with me on a journey through time and rediscover the wonders and interesting stories behind the most fascinating historical sites and monuments.

Latest entries

• FortsDecember 24, 2023Harishchandragad: A Majestic Historical Fort | Trekking in Maharashtra
• FortsJune 24, 2023Bhui Kot Fort in Solapur, Maharashtra: A Journey through History and Architectural Splendor
• ReligiousApril 3, 2023Ashtavinayak Ganpati Temples in Maharashtra.
• ReligiousMarch 28, 2023Moreshwar (Ashtavinayak) Temple, Morgaon