शिवनेरी किल्ला (पुणे)

शिवनेरी किल्ल्याची माहिती | Information of Shivneri Fort

शिवनेरी किल्ला हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचे जन्मस्थान आहे. हा किल्ला जुन्नर या ऐतिहासिक शहराजवळ आहे.

शिवनेरी किल्ल्याचा इतिहास | History of Shivneri Fort

शिवनेरी किल्ला जुन्नरच्या परिसरात आहे. शिवनेरीने शतकानुशतके अनेक युद्धे आणि विनाश पाहिला आहे. किल्ल्याच्या भिंती दगड आणि मातीच्या आहेत. किल्ल्यावर प्रार्थनागृह, कबर आणि मशीद आहे. या संरचनेत किल्ल्याची सुरक्षा सुनिश्चित करणारे अनेक प्रवेशद्वार आहेत. किल्ल्याच्या मध्यभागी ‘बदामी तलाव’ नावाचा तलाव आहे

हा किल्ला प्रामुख्याने ऐतिहासिक काळात दख्खनच्या पठारापासून कायलन या बंदर शहरापर्यंतच्या जुन्या व्यापारी मार्गाचे रक्षण करण्यासाठी वापरला जात होता. वर्षानुवर्षे अनेक राजघराण्यांनी गडावर आणि शिवनेरी किल्ल्याभोवतीच्या परिसरावर राज्य केले. 16 व्या शतकात, किल्ला निजामाच्या ताब्यात होता, जो तेव्हा एक नवीन राजवंश होता. जुन्नर शहर ही त्यांची पहिली राजधानी होती. 1595 मध्ये हा किल्ला आणि प्रदेश छत्रपती शिवाजी महाराजांचे आजोबा मालोजीराजे भोसले निजामाच्या सेवेत असताना त्यांच्या ताब्यात आला. कालांतराने हा किल्ला मुघलांच्या ताब्यात आला आणि शिवाजी महाराजांनी अनेक अयशस्वी प्रयत्न केले. तथापि, 1716 मध्ये संभाजी महाराजांनी हा किल्ला मराठा साम्राज्याच्या आणि नंतर पेशव्यांच्या ताब्यात आणला.

शिवनेरी किल्ल्याची भौगोलिक माहिती | Geographic information Of Shivneri Fort

शिवनेरी हा पुणे जिल्ह्याच्या उत्तरेला जुन्नरसह वसलेला डोंगरी किल्ला आहे आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांचे जन्मस्थान होते. जरी वेळ आणि हवामानाच्या विध्वंसाला किल्ला बळी पडला असला तरी, त्याची संरचनात्मक शैली अभ्यास करण्यासारखी आहे.

हवामान | The weather

जुन्नरमध्ये वर्षभर उष्ण-अर्ध शुष्क हवामान असते व सरासरी तापमान १९ ते ३३ अंश सेल्सिअस असते. त्याच प्रमाणे एप्रिल आणि मे हे सर्वात उष्ण महिने असतात जेव्हा तापमान 42 अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते.
हिवाळा अत्यंत असतो आणि रात्री तापमान 10 अंश सेल्सिअसपर्यंत कमी होते. दिवसाचे सरासरी तापमान 26 अंश सेल्सिअसच्या आसपास असते. प्रदेशात वार्षिक पर्जन्यमान सुमारे 763 मिमी आहे

शिवनेरी किल्ल्यावर बघण्यासाठी काही गोष्टी | Some things to see at the Shivneri fort

हा किल्ला निवासी कारणांसाठी होता. त्यात ऐतिहासिक महत्त्व असलेले विस्तृत विभाग आणि दरवाजे आहेत. किल्ल्याच्या मध्यभागी बदामी तलाव नावाचा एक छोटा तलाव आहे, जिथे आपण शिवाजी आणि जिजाबाईं च्या मूर्ती पाहू शकतो. या प्रतिमा पंचधातूपासून (5 प्रमुख धातूंचे मिश्रण) बनवलेल्या आहेत. शिवनेरी किल्ल्यावर सविस्तर फेरफटका मारण्यासाठी २-३ तास ​​लागतील.

जवळचे पर्यटन स्थळे | Nearby tourist attractions

• श्री विघ्नहर्ता गणपती मंदिर:- शिवनेरी किल्ल्यापासून १४ किमी, ओझर येथील हे मंदिर, महाराष्ट्रातील अष्टविनायकांपैकी एक आहे
• श्री लेण्याद्री गणपती मंदिर:- शिवनेरी किल्ल्यापासून ९.० किमी अंतरावर, हे मंदिर पण महाराष्ट्रातील अष्टविनायकांपैकी एक आहे
• माणिकडोह धरण:- हे राज्यातील जुन्नर, पुणे जिल्ह्यातील कुकडी नदीवरील गुरुत्वाकर्षण धरण आहे.
• जुन्नर लेणी:- जुन्नर लेणी या उत्खननाच्या स्थानानुसार विविध गटांमध्ये वर्गीकृत केल्या आहेत. तुळजा लेणी, मानमोडी लेणी समूह, शिवनेरी लेणी समूह आणि लेण्याद्री किंवा गणेश लेना लेणी आहेत.
• हडसर किल्ला:- हडसर किल्ला शिवनेरी किल्ल्यापासून ९.८ किमी अंतरावर आहे. हा किल्ला भारतातील अनेक किल्ल्यांपैकी एक आहे
• पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर प्रदेश जो मावळ प्रदेशातून कल्याणमार्गे नाणेघाट या प्राचीन व्यापारी मार्गाच्या संरक्षणासाठी होता. बुरुज आणि किल्ल्याच्या प्रवेशद्वाराची अप्रतिम शिल्प रचना आहे, जी इतरत्र दिसत नाही. ते सर्व एकाच खडकात कोरलेले आहेत.
• निमगिरी किल्ला:- निमगिरी किल्ला शिवनेरी किल्ल्यापासून १३.८ किमी अंतरावर आहे आणि ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध आहे.

See more Forts and places…

Author Profile

Pratik Khose

Exploring and learning about the most fascinating historical sites and monuments has always piqued my interest. The stories behind these incredible landmarks are not just fascinating but inspiring as well. Seems like you too are fascinated by these stories and structures the reason you have landed here : ) So come along with me on a journey through time and rediscover the wonders and interesting stories behind the most fascinating historical sites and monuments.

Latest entries

• FortsDecember 24, 2023Harishchandragad: A Majestic Historical Fort | Trekking in Maharashtra
• FortsJune 24, 2023Bhui Kot Fort in Solapur, Maharashtra: A Journey through History and Architectural Splendor
• ReligiousApril 3, 2023Ashtavinayak Ganpati Temples in Maharashtra.
• ReligiousMarch 28, 2023Moreshwar (Ashtavinayak) Temple, Morgaon